การวิเคราะห์สังคมด้วยโปรแกรม jamovi Cloud

ผู้ช่วยศาสตราจารย์เรวัต แสงสุริยงค์

การวิเคราะห์สังคมนอกจากต้องมีความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับสังคมทั้งด้านกลุ่มคนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่หนึ่งและปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นจากความสัมพันธ์หรือการปฏิสัมพันธ์ของคนในสังคมประเภทต่าง ๆ ทั้งในโลกกายภาพและโลกเสมือนจริงแล้ว ยังต้องมีความรู้เกี่ยวกับกระบวนการและวิธีการวิเคราะห์สังคมที่ทันสมัยด้วย ยุคเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล (PCs era) มีความก้าวหน้ามากขึ้นทำให้มีการพัฒนาโปรแกรมทางสถิติมาใช้กันอย่างแพร่หลายเพื่อตอบสนองความต้องการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงสำรวจ จากสังคมที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว แต่โปรแกรมทางสถิติที่นิยมใช้และติดตั้งในคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลเริ่มเกิดปัญหาตั้งแต่ในช่วงเกิดการแพร่ระบาดโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา (COVID-19) ที่ต้องเรียนแบบออนไลน์ ประกอบกับผู้เรียนมีการใช้อุปกรณ์และระบบปฏิบัติการคอมพิวเตอร์ที่หลากหลาย เช่น บางคนใช้คอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลระบบปฏิบัติการแบบ Microsoft Windows บางคนใช้ระบบปฏิบัติการแบบ Mac OS และบางคนมีเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ยุคหลังพีซี (post-PCs era) เช่น โทรศัพท์สมาร์ทโฟน (smartphone) และแท็บเล็ตพีซี (tablet PC) ทำให้เกิดปัญหาการใช้โปรแกรมทางสถิติในเรียนการสอน ไม่สามารถทบทวนและเรียนรู้ได้ด้วยตนเองนอกห้องปฏิบัติการคอมพิวเตอร์ของมหาวิทยาลัย จากปัญหาดังกล่าวทำให้ผู้เขียนตัดสินใจเลือกใช้โปรแกรมที่สามารถใช้ได้กับอุปกรณ์เคลื่อนที่ที่มีหลายแพลตฟอร์ม (platform) ไม่ผูกติดอยู่กับแพลตฟอร์มใด ให้บริการผ่านระบบประมวลผลแบบคลาวด์ (cloud computing) และสามารถใช้งานผ่านโปรแกรมเบราว์เซอร์ (browser) ซึ่งโปรแกรมวิเคราะห์ข้อมูลทางสถิติที่มีคุณสมบัติดังกล่าว คือ jamovi Cloud เมื่อก้าวข้ามข้อจำกัดด้านเทคโนโลยีการวิเคราะห์ข้อมูลแล้ว ผู้เขียนต้องการให้ตำรานี้ใช้ได้ในวงกว้างและเรียนรู้ได้ตลอดชีวิต สามารถฝึกวิเคราะห์สังคมได้ตามความสนใจอย่างต่อเนื่อง และใช้ข้อมูลจริงจากสังคม จึงเลือกใช้ข้อมูลเปิด (open data) จากฐานข้อมูลโครงการสำรวจสังคมทั่วไป (The General Social Survey: GSS) ของศูนย์วิจัยความคิดเห็นแห่งชาติ (National Opinion Research Center: NORC) มหาวิทยาลัยชิคาโก (University of Chicago) ประเทศสหรัฐอเมริกา จากประสบการณ์การสอนการวิเคราะห์สังคมของผู้เขียนภายใต้วิชาระเบียบวิธีการวิจัยทางสังคมศาสตร์และการใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์ทางสถิติในด้านสังคมศาสตร์ ทั้งในหลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต (การพัฒนาชุมชน) และหลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต (การจัดการบริการสังคม) เห็นว่าทั้งสองวิชามีความเกี่ยวข้องและเชื่อมโยงกันสามารถนำมาหลอมรวมอยู่ในตำรา “การวิเคราะห์สังคมด้วยโปรแกรม jamovi Cloud”